Beti Bachao Beti Padhao Scheme 2024, ती कधी सुरू झाली, उद्दिष्टे, फायदे आणि इतर सर्व माहिती

shoebtamboli

11 months ago

Spread the love

Beti Bachao Beti Padhao Scheme:- मुलींचे भवितव्य उज्वल करण्यासाठी शासनाकडून विविध प्रकारच्या योजना राबविण्यात येतात. या योजनांच्या माध्यमातून मुलींना सुरक्षेपासून ते सामाजिक आणि आर्थिक मदतीपर्यंत सर्व काही पुरवले जाते. केंद्र सरकारने 2015 मध्येही अशीच योजना सुरू केली होती. ज्याचे नाव आहे बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना. या योजनेच्या माध्यमातून मुलींच्या सुरक्षेची तर काळजी घेतली जाईलच शिवाय मुलींनाही उच्च शिक्षण घेण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाईल. या लेखाद्वारे तुम्हाला बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेची संपूर्ण माहिती मिळेल. हा लेख वाचून, तुम्हाला या योजनेअंतर्गत अर्ज करण्याची प्रक्रिया, योजनेचे उद्दिष्ट, फायदे, वैशिष्ट्ये, पात्रता, महत्त्वाची कागदपत्रे इत्यादींशी संबंधित माहिती देखील मिळू शकेल.

Beti Bachao Beti Padhao Scheme 2024

ही योजना आपल्या देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 22 जानेवारी 2015 रोजी सुरू केली आहे. या योजनेद्वारे मुलींचे जगणे, सुरक्षितता आणि शिक्षणाची खात्री केली जाईल. या योजनेच्या माध्यमातून लिंग गुणोत्तर सुधारण्यासाठीही प्रयत्न केले जातील. बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेंतर्गत भ्रूणहत्या थांबवण्यात येणार आहे. याशिवाय मुलीचे अस्तित्व आणि सुरक्षितता सुनिश्चित केली जाईल. या योजनेच्या माध्यमातून मुलींच्या शिक्षणासाठीही विविध प्रकारचे प्रयत्न केले जाणार आहेत.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना सरकारने 2014-15 मध्ये केवळ 100 जिल्ह्यांमध्ये सुरू केली होती. सन 2015-16 मध्ये या योजनेत आणखी 61 जिल्हे समाविष्ट करण्यात आले. सध्या ही योजना देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात सुरू आहे. या योजनेच्या माध्यमातून मुलींचे जीवनमान उंचावेल आणि त्यांचे भविष्य उज्ज्वल होईल.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेत काही नवीन घटकांचा समावेश करण्यात येत आहे.

केंद्र सरकारने बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना 2024 मध्ये सुधारणा करून नवीन स्वरूप दिले आहे. या योजनेच्या नवीन स्वरूपात, सरकार मुलींना कौशल्य प्रदान करणे, माध्यमिक शिक्षणात त्यांची नोंदणी वाढवणे, त्यांना मासिक पाळीतील स्वच्छतेबद्दल जागरूक करणे आणि बालविवाह समाप्त करणे इत्यादी काही नवीन घटक समाविष्ट करणार आहे. या नवीन घटकांच्या समावेशाबाबतची माहिती महिला व बाल विकास सचिव इंदेवर पांडे यांनी मुलींच्या अपारंपरिक उपजीविकेतील कौशल्यांशी संबंधित राष्ट्रीय परिषदेत दिली आहे. या कार्यक्रमात एक नियमावलीही जारी करण्यात आली असून त्याचा उपयोग जिल्ह्यांमध्ये योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी केला जाईल.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचे उद्दिष्ट

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे लिंग गुणोत्तर सुधारणे आणि मुलींच्या पालकांना त्यांच्या मुलींना उच्च शिक्षण देण्यासाठी प्रोत्साहित करणे. देशातील नागरिकांचा विचार मुलींकडे वाढावा यासाठी या योजनेच्या माध्यमातून विविध प्रकारचे प्रयत्न केले जाणार आहेत. ही योजना भ्रूणहत्या रोखण्यासाठीही प्रभावी ठरेल. याशिवाय या योजनेच्या माध्यमातून मुलींचे भविष्यही उज्ज्वल होऊन त्यांची शैक्षणिक क्षेत्रात प्रगती होईल. मुली आणि पुत्रांमध्ये समानता प्रस्थापित करण्यासाठी ही योजना प्रभावी ठरेल. बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेमुळे मुलींच्या सुरक्षिततेचीही खात्री होईल.

Beti Bachao Beti Padhao Scheme योजनेचा सर्व जिल्ह्यांमध्ये विस्तार केला जाईल

महिला सक्षमीकरण आणि त्यांच्या शिक्षणावर भर देणे हे या कार्यक्रमाचे मुख्य उद्दिष्ट होते. हा कार्यक्रम फायदेशीर आहे; देशभरातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये (सुमारे 405 जिल्हे) हे आधीच लागू केले गेले आहे आणि केंद्र ते आणखी प्रभावी करण्यासाठी काम करत आहे. मंत्रालयाच्या नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये सध्याची केंद्रे श्रेणीसुधारित करताना 300 अतिरिक्त केंद्रे स्थापन करण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. याशिवाय, महिलांसाठी अनेक केंद्रे स्थापन केली जात आहेत. केंद्र आता नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार नवीन कॅम्पस आणि OSC केंद्रांची देखभाल, सुधारणा आणि बांधकाम यावर अधिक भर देईल.

मार्गदर्शक तत्त्वांमधील अद्ययावतीकरणानंतर, मंत्रालय आता दरवर्षी जन्माच्या वेळी लिंग गुणोत्तराकडे दोन गुण अधिक लक्ष देईल.
संस्थात्मक स्तरावर जन्मदरात 95% पर्यंत सुधारणा. गर्भधारणा अहवाल
ANC नोंदणी वर्षातून 1% खरेदी करा.
माध्यमिक स्तरावरील प्रवेशांमध्ये 1% सुधारणा व्हावी यासाठी शैक्षणिक स्तरावरही सुधारणा करण्यात आली आहे.
अनेक मुलींनी त्यांचे उच्च माध्यमिक स्तर पूर्ण केले नाही, सरासरी गळती नोंदवली गेली.
मासिक पाळीच्या स्वच्छता प्रणालीची स्वच्छता आणि सुरक्षा खबरदारी समजून घेणे.
तीन बालसंगोपन सुविधा सरकारद्वारे उघडल्या जातील, आणि तस्करीविरोधी गटांतर्गत अर्धे घरे उभारली जातील, जिथे पुनर्एकीकरणासाठी तयार असलेल्या पीडितांचा समूह राहू आणि काम करू शकेल.

OSC केंद्रे उघडली जातील

योजनेच्या संबंधित अधिकाऱ्यांनी या योजनेचा प्रचार करण्यासाठी डिजिटल माध्यमाचा वापर केला कारण 80% निधी केवळ डिजिटल जाहिरातींमध्ये वापरला जात होता, परंतु ते आता फॉर्म्युला बदलत आहेत जेणेकरून त्याचा जमिनीवर अधिक परिणाम होईल.

मंत्रालय यावेळी वन-स्टॉप केंद्रांसारख्या स्थापित केंद्रांना बळकट करण्यावर लक्ष केंद्रित करत असल्याने, केंद्रे ही स्वयं-संरक्षण केंद्रे आहेत जी महिलांना त्यांच्यावरील घरगुती हिंसाचाराचा सामना कसा करावा हे शिकण्यास मदत करतात. याव्यतिरिक्त, मंत्रालय अतिरिक्त 300 नवीन केंद्रे देखील तयार करत आहे.

12 वर्षांखालील मुली आणि मुलांना OSC केंद्रांमध्ये अंदाजे 5 दिवस राहण्याची परवानगी आहे, गरज पडल्यास हा मुक्काम वाढवण्याची योजना आहे, ज्याचा निर्णय अधिकारी घेतील.

Beti Bachao Beti Padhao Yojana Details in Highlights

योजनेचे नाव	बेटी बचाओ बेटी पढ़ाओ योजना
ज्याने सुरुवात केली	भारत सरकार
लाभार्थी	भारताचे नागरिक
उद्दिष्टे	लिंग गुणोत्तर सुधारणे
अधिकृत वेबसाइट	https://wcd.nic.in/bbbp-schemes
वर्ष	2024

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना आपल्या देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 22 जानेवारी 2015 रोजी सुरू केली आहे.
या योजनेद्वारे मुलींचे जगणे, सुरक्षितता आणि शिक्षणाची खात्री केली जाईल.
या योजनेच्या माध्यमातून लिंग गुणोत्तर सुधारण्यासाठीही प्रयत्न केले जातील.
बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेंतर्गत भ्रूणहत्या थांबवण्यात येणार आहे.
याशिवाय मुलीचे अस्तित्व आणि सुरक्षितता सुनिश्चित केली जाईल.
या योजनेच्या माध्यमातून मुलींच्या शिक्षणासाठीही विविध प्रकारचे प्रयत्न केले जाणार आहेत.
ही योजना सरकारने 2014-15 मध्ये केवळ 100 जिल्ह्यांमध्ये सुरू केली होती.
सन 2015-16 मध्ये या योजनेत आणखी 61 जिल्हे समाविष्ट करण्यात आले.
सध्या ही योजना देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात सुरू आहे.
या योजनेच्या माध्यमातून मुलींचे जीवनमान उंचावेल आणि त्यांचे भविष्य उज्ज्वल होईल.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना लक्ष्य गट

प्राथमिक – तरुण आणि नवविवाहित जोडपे, गरोदर आणि लहान मुलांच्या माता, पालक
माध्यमिक – युवक, किशोरवयीन, डॉक्टर, खाजगी रुग्णालये, नर्सिंग होम आणि निदान केंद्रे
तिसरे – अधिकारी, पंचायती राज संस्था, आघाडीचे कार्यकर्ते, महिला स्वयं-सहायता गट/समूह, धार्मिक नेते, स्वयंसेवी संस्था, मीडिया, वैद्यकीय संघटना, उद्योग संघटना, सामान्य जनता

हे देखील वाचा

SBI Stree Shakti Yojana 2024: महिलांना हमीशिवाय 25 लाखांचे कर्ज

माझी कन्या भाग्यश्री योजना 2024 | Majhi Kanya Bhagyashree Yojana Application Form Download

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना ऑडिट आणि सोशल ऑडिट

भारताचे नियंत्रक आणि महालेखा परीक्षक यांच्या नियमांनुसार ऑडिट केले जाईल.
केंद्र आणि राज्य सरकारच्या स्तरावर या वाहिनीचा पाठपुरावा केला जाईल.
या योजनेंतर्गत सोशल ऑडिटही करण्यात येणार आहे.
सिव्हिल सोसायटी ग्रुपद्वारे सोशल ऑडिट केले जाईल.
सार्वजनिक आणि सहभागी संस्थांकडून घेतलेल्या अभिप्रायाच्या आधारे सामाजिक लेखापरीक्षण केले जाईल.

Beti Bachao Beti Padhao मूल्यमापन

NITI आयोगाशी सल्लामसलत करून स्वतंत्र एजन्सीद्वारे योजनेचे मूल्यमापन केले जाईल.
एकसमानता राखण्यासाठी भारत सरकारद्वारे सर्वेक्षण/समवर्ती मूल्यांकन यंत्रणेचा गाभा आणि कार्यपद्धती तयार केली जाईल.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचा अहवाल

ऑनलाइन व्यवस्थापन माहिती प्रणाली सरकारने देखरेख आणि मूल्यमापनासाठी विकसित केली आहे.
ऑनलाइन MIS अधिकृत वेबसाइटवर थेट आहे आणि योजनेची अंमलबजावणी करणाऱ्या सर्व जिल्ह्यांना जिल्हा विशिष्ट वापरकर्तानाव आणि पासवर्डसह या साइटवर प्रवेश मिळेल.
जबाबदारीची खात्री करणे आणि योजनेशी संबंधित जिल्हा, ब्लॉक आणि ग्रामपंचायत स्तरावर आयोजित केलेल्या सर्व क्रियाकलापांचे दस्तऐवजीकरण करणे आणि सेवा सुधारण्यासाठी मोहीम करणे महत्त्वाचे आहे.
जिल्हा कृती आराखड्याच्या अंमलबजावणीसाठी आणि देखरेखीसाठी DC/DM यांच्या संपूर्ण देखरेखीखाली प्रत्येक विभागातून एक नोडल अधिकारी नियुक्त केला जाईल.
योजना आणि मोहिमेशी संबंधित जिल्हा, गट आणि ग्रामपंचायत स्तरावर आयोजित केलेल्या सर्व उपक्रमांच्या दस्तऐवजीकरणाची नियमित प्रक्रिया जिल्हा स्तरावर नियमित अहवाल, एमआयएस आणि फोटोग्राफिक दस्तऐवजीकरणाद्वारे केली जाईल.
जिल्हा स्तरावर नोडल अधिकारी स्वतः आणि शिक्षण विभागाच्या नोडल अधिकाऱ्याच्या समन्वयाने त्रैमासिक आधारावर पोर्टलवर प्रगती अहवाल सादर करतील.
नोडल अधिकारी हे सुनिश्चित करतील की MIS त्रैमासिक आधारावर अद्यतनित केले जाईल.
उपयोगाचे प्रमाणपत्र, SOE आणि वार्षिक भौतिक अहवाल हृदयाला सादर करावा लागेल.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना आर्थिक तरतुदी

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना केंद्रात आयोजित छत्री योजनेअंतर्गत चालवली जाईल. मिशन फॉर प्रोटेक्शन अँड एम्पॉवरमेंट फॉर महिला या योजनेच्या जिल्हास्तरीय घटकासाठी 100% आर्थिक सहाय्य प्रदान केले जाईल. भारत सरकारच्या महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाकडून अनुदान थेट निवडलेल्या जिल्ह्याच्या जिल्हाधिकाऱ्यांना दिले जाईल.
योजना तळागाळात लागू करण्यासाठी, जिल्हा अधिका-यांकडे जिल्हाधिकारी/जिल्हा दंडाधिकारी द्वारे संचालित एक स्वतंत्र नियुक्त VVP खाते असेल.
योजनेच्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार, जिल्हास्तरीय उपक्रमांसाठी संबंधित जिल्ह्याकडून प्राप्त झालेल्या प्रस्तावानुसार जिल्हाधिकारी/जिल्हा दंडाधिकारी यांना दोन हप्त्यांमध्ये निधी दिला जाईल.
जिल्हा कृती आराखडा DC/DM द्वारे तयार केला जाईल.
जिल्हा कृती आराखडा महिला बाल विकास/समाज कल्याण विभाग आणि महिला बाल विकास मंत्रालय, भारत सरकार यांच्यासोबत सामायिक केला जाईल.
राज्य महिला संसाधनाचे राज्य महिला आणि बाल विकास विभाग/समाज कल्याण विभागाकडून पुनरावलोकन केले जाईल.
राज्य टास्क फोर्सद्वारे खर्च आणि कामगिरीचा सहामाही आढावा घेतला जाईल.
जिल्हयाने दुसरा हप्ता जारी करण्यापूर्वी आर्थिक प्रगती आणि खर्चाचा प्रत्यक्ष अहवाल सादर करणे बंधनकारक आहे.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना 2024 चे प्रशासन

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना ही केंद्रीय क्षेत्रातील योजना आहे.
ही योजना राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेशांमार्फत जिल्हाधिकारी आणि जिल्हा दंडाधिकारी यांच्यामार्फत राबविण्यात येते.
योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी भारत सरकार जिल्हाधिकाऱ्यांना 100% आर्थिक सहाय्य प्रदान करेल.
अर्थसंकल्पीय नियंत्रण आणि योजनेच्या प्रशासनासाठी महिला आणि बाल विकास मंत्रालय केंद्रीय जबाबदार असेल.
या योजनेच्या एकूण कामकाजाची जबाबदारी महिला व बाल विकास विभागाचे सचिव, संचालक व इतर अधिकारी असतील.
योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी जिल्हास्तरावरील डीपीओ नोडल अधिकारी असतील.
ही योजना ICDC प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून राबविण्यात येणार आहे.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचे संनियंत्रण

राष्ट्रीय स्तरावर बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेवर नॅशनल टास्क फोर्सद्वारे लक्ष ठेवले जाईल. टास्क फोर्सद्वारे राज्यस्तरीय सहकार्य दिले जाईल. जेणेकरून ही योजना कार्यान्वित होईल.
राज्यस्तरावर या योजनेवर राज्य कार्यदलामार्फत देखरेख ठेवली जाईल. राज्य टास्क फोर्स प्रशासक/केंद्रशासित प्रदेश प्रशासकाद्वारे कार्यान्वित केली जाईल.
जिल्हास्तरावर बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेवर जिल्हा टास्क फोर्सच्या माध्यमातून लक्ष ठेवले जाणार आहे. या टास्क फोर्सचे अध्यक्ष जिल्हाधिकारी किंवा उपायुक्त असतील.
ब्लॉक स्तरावर ही योजना ब्लॉक लेव्हल कमिटीद्वारे लागू केली जाईल ज्याचे अध्यक्ष उपविभागीय दंडाधिकारी/उपविभागीय अधिकारी असतील.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना जिल्ह्यांची निवड

पहिला टप्पा: या योजनेच्या पहिल्या टप्प्यात 100 जिल्ह्यांची निवड करण्यात आली. ज्यामध्ये 23 राज्यांमधून 87 जिल्हे निवडण्यात आले होते जिथे CSR 918 च्या खाली आहे. 8 राज्यांमधून 8 जिल्हे निवडले गेले जेथे CSR 918 च्या वर आहे परंतु कमी होत आहे आणि 5 राज्यांमधून 5 जिल्ह्यांची निवड करण्यात आली आहे जिथे CSR 918 आहे परंतु वाढत आहे.
दुसरा टप्पा: दुसऱ्या टप्प्यात 11 राज्यांतील 61 जिल्ह्यांची निवड करण्यात आली. सर्व राज्यांमध्ये या योजनेची यशस्वी अंमलबजावणी पाहून सरकारने या योजनेचा संपूर्ण देशात विस्तार केला.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेअंतर्गत लक्ष्य

लिंग गुणोत्तरामध्ये 1 वर्षात 2 अंकांनी वाढ करणे.
CSR सुधारण्यासाठी आणि मुलींच्या शिक्षणाला चालना देण्यासाठी समुदायांना एकत्रित करण्यासाठी निवडून आलेले प्रतिनिधी / तळागाळातील कामगारांना समुदाय चॅम्पियन म्हणून प्रकाशित करणे.
लैंगिक गुन्ह्यांपासून बालकांचे संरक्षण कायदा 2012 च्या अंमलबजावणीद्वारे मुलींसाठी संरक्षणात्मक वातावरणास प्रोत्साहन देणे.
ICDS चे सार्वत्रिकीकरण सुनिश्चित करण्यासाठी, मुलींच्या उपस्थितीचे निरीक्षण आणि फक्त संयुक्त ICDS NHM चाइल्ड प्रोटेक्शन कार्ड वापरून समान काळजी.
कमी वजन आणि अशक्तपणाने ग्रस्त असलेल्या 5 वर्षांखालील मुलींची संख्या कमी करणे आणि मुलींची पोषण पातळी सुधारणे.
निवडक जिल्ह्यांतील प्रत्येक शाळेत मुलींसाठी शौचालये उपलब्ध करून देणे.
माध्यमिक शिक्षणात मुलींची नोंदणी ८२% पर्यंत वाढवणे.
पहिल्या तिमाहीत AMC नोंदणी कमीत कमी 1% ने वाढवणे.
दरवर्षी किमान 1.5% ने संस्थात्मक प्रसूती वाढवणे.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचे यश

कुड्डालोर जिल्ह्यातील बाल लिंग गुणोत्तर 2015 मध्ये 886 वरून 2016 मध्ये 895 पर्यंत वाढले.
उच्च प्राथमिक शाळांमधील मुलींच्या गळतीचे प्रमाण 2015 मधील 1.5% वरून 2016 मध्ये 1% पर्यंत घसरले.
सुकन्या समृद्धी योजनेंतर्गत ५९४९१ खाती उघडण्यात आली.
सुमारे 104 जिल्ह्यांमध्ये जन्माच्या वेळी बाल-बाल गुणोत्तर सुधारले आहे.
देशातील 119 जिल्ह्यांमध्ये पहिल्या तीन महिन्यांत डिलिव्हरी केअर नोंदणीमध्ये प्रगती नोंदवण्यात आली आहे.
146 जिल्ह्यांमध्ये संस्थात्मक वितरणात सुधारणा झाली आहे.
शिक्षणाबाबत एकात्मिक जिल्हा माहिती प्रणाली 2015-16 नुसार, माध्यमिक शिक्षणात मुलींची नोंदणी 76% वरून 80.97% झाली आहे.
शाळेत मुलींसाठी स्वच्छतागृह बांधण्यात आले आहे.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेसाठी अर्ज कसा करावा?

या बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेअंतर्गत अर्ज करू इच्छिणाऱ्या देशातील इच्छुक लाभार्थ्यांनी खाली दिलेल्या पद्धतीचा अवलंब करावा आणि योजनेचा लाभ घ्यावा.

सर्व प्रथम अर्जदाराला महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. अधिकृत वेबसाइटला भेट दिल्यानंतर, मुख्यपृष्ठ आपल्या समोर उघडेल.
या होम पेजवर तुम्हाला महिला सक्षमीकरण योजनेचा पर्याय दिसेल.या पर्यायावर क्लिक करा.
यानंतर तुमच्यासमोर पुढील पेज उघडेल.या पेजवर तुम्हाला बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. त्यानंतर संगणकाच्या स्क्रीनवर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
यानंतर, तपशीलवार माहिती वाचा आणि सूचनांनुसार अर्ज करण्याची प्रक्रिया अनुसरण करा.